ونوس بهنود: سال ۱۳۹۲ بعد از دهه‌ها سینما در اردبیل رنگ و بو گرفت. شهروندان اردبیلی در سالن سینما قدس منتظر اکران فیلم‌های جشنواره فجر می‌نشستند و در فاصله کوتاه مابین فیلم‌ها گپ و گفتی از تولیدات یکی از مفرح‌ترین صنایع جهان ردوبدل می‌شد.
سینماهای جمعیت ندیده، رنگ و رویی به خود گرفته بود و می‌رفت تا گذشته یک صدساله درخشان خود را باز یابد.
سال ۹۲ به ۹۳ و ۹۴ رسید و خبری از جشنواره فیلم فجر در اردبیل نشد. بهمن‌ماه که می‌شد سینما دوستان برای دیدن فیلم‌هایی که سهم تهرانی‌ها و چند شهر بزرگ دیگر بود، می‌نشستند اما آن شور و حال تا دو سال دیگر تکرار نشد و هیچ مسئولی نیازی به پاسخگویی ندید.
امسال اما جشنواره فیلم فجر در سینمای نونوار انقلاب شور و اشتیاق فیلم دوستان را پاسخ گفت. فیلم‌سازان، کارگردانان، بازیگران، هنرمندان و علاقه‌مندان به فیلم به مدت هشت روز آمدند و رفتند و گوشه‌ای از فیلم‌های جشنواره فیلم فجر را به تماشا نشستند.
صندلی‌های نونوار اما این بار نیز آن شور و اشتیاقی که انتظار می‌رفت را کسب نکرد. برخی معتقدند اگر کمپین «همه با هم سینما» نبود با وضعیت نامطلوب اطلاع‌رسانی، فیلم‌های فجر فقط برای مالک و کارکنان سینما اکران می‌شد.
با وجود اینکه مشکلات فقر مشتری سینما در سال ۹۲ به سال ۹۵ نرسید اما نگاهی اجمالی نشان می‌دهد، سلیقه سینمایی مدیران اردبیلی نه تنها در این سال‌ها بهبود نداشته بلکه سینما در اردبیل حال نزار خود را به دلیل بدسلیقگی‌ها تجربه می‌کند.
برخی سینما دوستان وقتی می‌خواهند تصویری از سینمای اردبیل ارائه دهند به ساختمان مخروبه سینما ایران اشاره می‌کنند که سال‌ها است حتی پرداخت رسانه‌ها برای بازسازی آن به جایی نمی‌رسد.
میزگرد مهر با هدف بررسی مشکلات، چالش‌ها و موانع توسعه سینمای اردبیل با محوریت جشنواره فیلم فجر درست در آخرین روز از برگزاری این جشنواره تشکیل شد.
در این میزگرد معاون هنری ارشاد اسلامی استان اردبیل مهدی حمیدی طوایی، مدیر سینما انقلاب اردبیل بهنام شهبازی، نمایندگان سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری در اردبیل آقایان نورالله مزینانی و محمدحسین ململی، فیلم‌ساز - فیلم‌نامه‌نویس و کارگردان اردبیلی حسین درازی و موسوی مسئول کمپین «همه با هم سینما» به سؤالات مهر پاسخ گفته‌اند.
*نگاهی داشته باشیم به کیفیت فیلم‌های جشنواره فجر؛ به عقیده شما تا چه حد فیلم‌های مردم‌پسند و فیلم با نگاه حرفه‌ای در جشنواره فیلم فجر مشاهده شد؟
مزینانی: به عقیده من به نسبت سال‌های گذشته کیفیت فیلم‌های فجر با افت مواجه است. در واقع بخشی از کاهش استقبال از فیلم‌ها به موضوع کیفیت فیلم بر می گردد. ارتباطی که با مخاطبان فیلم‌ها داشتیم نشان می‌دهد که تعداد محدودی از فیلم‌ها توانسته هم به لحاظ عامه‌پسندی و هم نگاه حرفه‌ای مورد توجه قرار گیرد.
متأسفانه خطی که اغلب فیلم‌ها دنبال کرده‌اند یک کلاف سردرگم است و ابتدا و انتها ندارد. حتی اغلب منتقدان و سینما دوستان نیز معتقدند برخی فیلم‌ها ساخته شده که صرفاً فیلمی تولید شود. هر چند برخی فیلم‌ها مانند دریاچه ماهی، رگ خواب، تابستان داغ و زیر سقف دودی از جذابیت ویژه برخوردار است.
درازی: هر چند بخشی از فیلم‌ها در اردبیل اکران شده اما تعداد قابل توجهی به لحاظ کیفی نتوانسته انتظار مخاطب را تأمین کند. برخی فیلم‌ها هم در تهران و هم در اردبیل و در واقع در اغلب مناطق کشور استقبال شد اما در مقابل فیلم‌هایی داشتیم که پایین‌تر از حد انتظار تولید شده بود.
به عقیده بنده عمده ضعف فیلم‌ها به فیلمنامه های دم‌دستی برمی‌گردد. به عنوان مثال به عقیده بنده زیر سقف دودی بیشتر مناسب سریال بود تا سینمایی. هر چند برخی فیلم‌ها کارگردانی قوی داشتند اما ضعف فیلمنامه در بسیاری مشاهده می‌شد.
*به عقیده شما آیا تمرکز بر بازیگران گیشه‌ای به ضعف فیلم‌ها افزوده است؟
مزینانی: در برخی فیلم‌ها کارگردان روی سوپراستار متمرکز شده اما نتوانسته بازی بکشد. در واقع حتی بازیگر نیز خط فکری مطلوبی دنبال نکرده و نتیجه ضعف عمده برخی فیلم‌ها است.
درازی: ببینید در فیلم ما به دنبال یک خط داستانی هستیم. بازیگر باید بتواند این خط داستانی را پیاده کند. برخی فیلم‌ها از بازیگران حرفه‌ای استفاده کرده بودند اما موفقیت کسب نکردند و در مقابل برخی با بازیگران عادی توانستند موفق عمل کنند.
*مسئولان استانی ادعا می‌کنند اردبیل در حوزه فیلم‌سازی وضعیت قابل توجهی دارد. دلیل اینکه نمی‌توانیم به سهم مطلوبی در جشنواره‌ای مانند فجر دست یابیم را بیان کنید؟
درازی: به عقیده بنده فیلم‌سازان اردبیلی همواره منتظر کمک مادی از سوی نهادهای دولتی هستند که با کمبودهای موجود این انتظار پاسخ داده نمی‌شود.
به عنوان مثال در تبریز فیلمی با تهیه‌کنندگی خود یک کارگردان تولید می‌شود و نیازی به حمایت مالی وجود ندارد. اما آنچه ضعف عمده است حمایت معنوی مسئولان است. اگر همان مورد تبریز را مثال بزنیم استانداری و ارشاد اسلامی به روند فیلم‌سازی کمک می‌کنند.
در استان اردبیل متأسفانه از روند تولید فیلم و تسهیل تولید نیز حمایت نمی‌شود. در نتیجه هنرمندان به اندازه سایر استان‌ها حمایت نمی‌بینند.
مزینانی: آنچه برای من در استان اردبیل جای تعجب داشت این بود که در این استان هم‌اندیشی فکری بین مسئولان فرهنگی وجود ندارد. این یک آفت است. نتیجه این ضعف را ما در جشنواره فیلم فجر دیدیم.
این جشنواره در استان بدون اینکه حتی یک اتاق فکر برای آن تشکیل شود، برگزار شد و متأسفانه بنده شاهد بودم که مردم استان از سینما قهر نبودند بلکه مسئولان از مردم قهر هستند.
*به عقیده فیلم دوستان فرهنگ‌سازی رویدادهای سینمایی با ضعف عمده در اردبیل مواجه است. موافق تجربه این ضعف در جشنواره فیلم فجر هستید؟
شهبازی: بعد از اینکه در سال ۹۲ جشنواره فیلم فجر در سینما قدس برگزار شد، مسئولان استان اعلام کردند که نوبت بعدی برگزاری جشنواره سینما انقلاب است. البته بعد ها طرح نوسازی سینماها را مطرح کردند و حتی این وعده در میزبانی سینما انقلاب برای جشنواره فجر مورد توجه قرار نگرفت.
در پی بازسازی ما انتظار داشتیم این رویداد فرهنگی به شکل مطلوبی اطلاع‌رسانی شود و این در حالی است که تا به این لحظه اداره کل ارشاد اسلامی استان با سینما انقلاب قراردادی منعقد نکرده و نه تنها شهرداری حاضر به کوچک‌ترین تبلیغی در سطح شهر نشد، بلکه صداوسیما نیز به بهانه اینکه سینما بخش خصوصی است حاضر نشد این رویداد فرهنگی را تحت پوشش قرار دهد.
این در حالی است که سینما انقلاب تنها به عنوان سالن نمایش هشت روز در اختیار جشنواره فیلم فجر بود و بنده به حدی از بابت پوشش خبری این جشنواره بی‌مهری دیدم که چندان راغب به پذیرش میزبانی در سال آینده نیستم.
حمیدی طوایی: با توجه به اینکه برای اکران فیلم‌ها بازسازی سینماها ملاک تشخیص بود و سینما انقلاب زودتر از سینما قدس نسبت به بازسازی اقدام کرد، در نهایت میزبانی به سینما انقلاب رسید. ما در دقیقه ۹۰ و در هشت بهمن‌ماه به ستاد برگزاری جشنواره دعوت شدیم و حتی یکبار یک نفر با ما تماس نگرفت که برای نحوه برگزاری جشنواره نظری دریافت شود. از سویی برای اداره کل ارشاد اسلامی استان جهت دبیری جشنواره حکمی صادر نشده و به تبع این اداره کل به سینما انقلاب نیز حکمی صادر نکرد.
آنچه برای من در استان اردبیل جای تعجب داشت این بود که در این استان هم‌اندیشی فکری بین مسئولان فرهنگی وجود ندارد. این یک آفت است. نتیجه این ضعف را ما در جشنواره فیلم فجر دیدیممزینانی: بنده زمانی که وضعیت تبلیغات جشنواره را دیدم از شهرداری خواهش کردم برای تبلیغ جشنواره اقدام کند که گفتند با محدودیت بودجه مواجه هستیم. این در حالی است که به مدت سه روز نورافشانی خیابان‌ها آن هم برای یک شب با هزینه قابل توجه انجام می‌شد.
وقتی از شهرداری پاسخ نگرفتم به دفتر امور فرهنگی استانداری اردبیل مراجعه کردم که مدیریت دفتر نیز اینطور اذعان کرد که شهرداری پاسخی در این خصوص نمی‌دهد.
جشنواره فیلم فجر یک برند سینمایی است و انتظار می‌رفت مسئولان استانی توجه بیشتری به این رویداد داشته باشند.
*بخشی از قهر مردم از سینماها به نظر می‌رسد با کمپین «همه با هم سینما» تعدیل شده است. این رویداد تا چه حد در ارتباط‌گیری مردم اردبیل با سینما مؤثر عمل کرد؟
شهبازی: ما از فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد استقبال می‌کنیم. در جشنواره فیلم فجر اردبیل ۱۶ فیلم اکران و ۵۵۰ بلیط به فروش رسید. هر چند این میزان به مراتب کمتر از انتظار بود اما نمی‌توان از نقش کمپین مردمی غافل شد.
موسوی: سینماهای اردبیل در سال‌های اخیر خالی از تماشاگر شده است. هر سئانس با پنج یا ۱۰ نفر اجرا می‌شود که به واقع مقدار اندکی است. موسسه مطالعات عصر پژوهش برای رفع این مشکل کمپینی را با فیلم سیانور از سینما قدس آغاز کرد و ۷۰ نفر به سینما آمدند.
در ادامه فیلم‌های سلام بمبئی ۱۵۰ نفر، لاک قرمز ۳۰۰ نفر و در ادامه جشنواره فیلم فجر در این کمپین مشارکت داده شد. بطوریکه در هر سئانس توانستیم ۶۰ الی ۷۰ نفر را به سینما بیاوریم. این کمپین یک مسیر مستمر است و در نظر داریم دو ساعت سینما در هفته را برای هر شهروند نهادینه کنیم.
شهبازی: در طول جشنواره بلیط رایگان برای هنرمندان و بلیط نیم‌بها برای مردم تدارک دیده شد و قرار شد ادارات در تأمین بلیط نیم‌بها مشارکت کنند.
حمیدی طوایی: مشارکت بخش خصوصی در این جشنواره مطلوب بود و در واقع نشان داد که باید این مسیر برای تحقق اهداف منطقه‌ای جشنواره فیلم فجر استمرار داشته باشد.
*دستگاه‌های اجرایی استان تا چه حد در فرهنگ‌سازی سینما مؤثر عمل می‌کنند؟
مزینانی: متأسفانه به دلیل ضعف اطلاع‌رسانی بسیاری از مسئولان و مدیران حتی از برگزاری جشنواره مطلع نبودند. از استانداری، شهرداری و ارشاد اسلامی استان و حتی خود خبرنگاران اطلاع چندانی از جشنواره نداشتند.
صداوسیما در استان اردبیل هیچ پوششی از این رویداد نداشت. در حالی که در سایر استان‌ها شبکه‌های استانی به صورت مستمر پوشش خبری داشته و حتی دوربین‌ها وارد سالن‌های سینما می‌شود.
سازمان سینمایی تبلیغات را به ادارات کل ارشاد اسلامی استان‌ها تفویض کرده و متأسفانه ما شاهد بودیم که مردم اردبیل با سینما قهر نیستند بلکه مسئولان با سینما قهرند.
درازی: اقدام کمپین «همه با هم سینما» قابل‌تقدیر است و انتظار می‌رود این طرح تداوم یابد. اما در سایر شهرها مسئولان جهت فرهنگ‌سازی با خانواده خود به سینما می‌آیند اما در خود اردبیل به ندرت مسئولی را مشاهده کردیم. آشتی مسئولان با سینما باید اتفاق بیفتد و لازم است مسئولان نگاه خود به سینما را تغییر دهند.
بخش عمده از فرهنگ‌سازی باید بر روی نسل‌های بعدی متمرکز شود و نباید از آموزش سینما برای دانش‌آموز و دانشجو غافل شد اما باید پرسید در همین جشنواره فیلم فجر آموزش‌وپرورش تا چه حد نقش ایفا کرده استشهبازی: ما از حضور مسئولان استقبال می‌کنیم. اما تعداد حضور مسئولان به تعداد محدود بود و انتظار داشتیم دستگاه‌های اجرایی از دست ما بگیرند.
حمیدی طوایی: به عقیده بنده مدیران بخشی از مردم هستند و قرار نیست در استانی استاندار به سینما برود تا مردم هم به دنبال وی راهی سینما شوند. ما نیازمند فرهنگ‌سازی گسترده هستیم و این فرهنگ‌سازی زمان‌بر است.
بخش عمده از فرهنگ‌سازی باید بر روی نسل‌های بعدی متمرکز شود و نباید از آموزش سینما برای دانش‌آموز و دانشجو غافل شد اما باید پرسید در همین جشنواره فیلم فجر آموزش‌وپرورش تا چه حد نقش ایفا کرده است.
ململی: جشنواره فیلم فجر هر چند تازگی ندارد اما به تازگی در اردبیل تجربه می‌شود. بنده امیدوار به بهبود این روند هستم و در سال‌های بعد مردم و مسئولان بهتر از وضعیت فعلی عمل خواهند کرد.
*بخش عمده‌ای از قهر مردم اردبیل با سینما کمبود زیرساخت‌ها عنوان می‌شود. به عقیده شما بازسازی سینما انقلاب و سپس اکران فیلم‌ها توانسته این نظریه را اثبات کند؟
شهبازی: ما از اداره کل ارشاد اسلامی استان برای بازسازی سینما درخواست کمک کردیم که گفته شد به دلیل اینکه سینما بخش خصوصی است این درخواست نمی‌تواند عملیاتی شود و حتی بعدها نامه‌ای به استانداری نوشته شد و استانداری اردبیل نیز حاضر به پرداخت کمک به ما نبود.
این در حالی است که موسسه سینما شهر اعلام کرده بود که در صورتی که نیمی از هزینه از استان تأمین شود، مابقی را تأمین خواهد کرد. متأسفانه زمانی که عدم‌حمایت مسئولان را دیدیم با هزینه شخصی و پرداخت ۷۵ میلیون تومان از سوی موسسه سینما شهر سینما بازسازی شد.
کل هزینه برآورد شده نیز ۱۷۰ میلیون تومان بود اما بعدها برای جشنواره فیلم فجر نیز ۴۰میلیون تومان برای نصب پروژکتور هزینه شد. بنده از وضعیت سابق سینما به جد خجالت زده بودم و بهسازی سینما را حق مردم می‌دانستم. بعد از بهبود سینما نیز تعداد مخاطبان آن افزایش یافت اما انتظار داشتیم در جشنواره فیلم فجر برای تبلیغات بیشتر دستگاه‌های اجرایی کمک دست ما باشند.
هر چند هزینه فیلم‌ها به عهده سازمان سینمایی است اما از بابت جشنواره فیلم فجر به دلیل اینکه ارشاد اسلامی استان حتی یک قرارداد با ما منعقد نکرده حتی زیان مالی دیدیم و این رفتار با سینما داران که به دنبال حرکت فرهنگی در جامعه هستند صحیح نیست.
حمیدی طوایی: از بابت اکران فیلم‌های جشنواره فجر در اردبیل ۲۴۰ میلیون تومان هزینه شده است. این در حالی است که به عقیده بنده هیچ ضرورتی برای اکران هم‌زمان فیلم‌ها وجود ندارد و بهتر بود این هزینه‌ها به استان‌ها داده می‌شد تا برای بهبود سینما صرف شود.
موسوی: یکی از دلایل راه‌اندازی کمپین آشتی دادن مردم با سینماهای نونوار شده بود که در نظر داریم در سینما قدس و انقلاب برنامه‌های کمپین دنبال شود. بهبود وضعیت سینماها تأثیر قابل توجهی در افزایش مخاطبان آن ها داشته است.
*چه اقدامی از همین امروز می‌بایست برای بهبود وضعیت سینمای اردبیل صورت گیرد تا در جشنواره فیلم فجر ۹۶ بسیاری از مشکلات فعلی رفع شده باشد؟
موسوی: برخی افرادی که در جشنواره فیلم فجر برای فیلم دیدن آمدند ادعا می‌کردند که اولین بار است سینما می‌آیند. ما در نظر داریم نیروهای مردمی را بسیج کنیم و هدف کمپین که دو ساعت سینما در هفته برای هر شهروند است نهادینه شود. امیدواریم مسئولان همراهی‌مان کنند.
حمیدی طوایی: تعامل با سینما دوطرفه است. اینکه بنشینیم انتظار بکشیم دولت یا مردم حلال این مشکل باشند امکان‌پذیر نیست. سینمای اردبیل نیازمند جریان سازی است. به عنوان مثال آموزش‌وپرورش از هم‌اکنون برای دهه‌های آینده برنامه‌ریزی کند.
برخی افرادی که در جشنواره فیلم فجر برای فیلم دیدن آمدند ادعا می‌کردند که اولین بار است سینما می‌آیند. ما در نظر داریم نیروهای مردمی را بسیج کنیم و هدف کمپین که دو ساعت سینما در هفته برای هر شهروند است نهادینه شودبرخی دولتمردان به برنامه‌های سه‌روزه علاقه‌مند هستند در حالی که فرهنگ‌سازی زمان‌بر است و باید نه تنها تربیت نسل فعلی بلکه تربیت نسل‌های آینده مورد توجه قرار گیرد.
شهر شامل سینما، آمفی‌تئاتر، پارک بازی و بیمارستان و اجتماعات مردمی است اما در خود اردبیل در تمامی این اجتماعات با مشکل مواجه هستیم.
ململی: باید بین نهادهای مسئول همدلی به وجود آید. حتی آموزش کودکان در دستور کار قرار گیرد. در واقع در بطن جریانی که آقای حمیدی طوایی به آن تأکید دارند جشنواره فیلم فجر نیز قرار می‌گیرد.
مزینانی: بنده معتقد به بهبود زیرساخت‌ها در این استان هستم. مردم باید با بهبود وضعیت سینماها آشنا شوند وگرنه هیچ شهروند اردبیلی ۱۰ هزار تومان پول بلیط را برای صندلی که لباس وی را پاره می‌کند پرداخت نخواهد کرد.
تجهیز سینماهای فعلی اردبیل تا سال آینده بی‌شک نتایج مؤثری در جشنواره سال بعد خواهد داشت.
از سویی تعامل بین مدیران فرهنگی ضروری و الزامی است. چطور یک رویداد بین‌المللی بدون حتی یک جلسه همفکری در استانی برگزار می‌شود. این‌ها نشان می‌دهد تعاملات باید بهبود یابد.
شهبازی: در جشنواره فیلم فجر ۹۵ به ما بی‌مهری شد. تا جایی که زیان مادی و معنوی را متحمل شدیم. ما انتظار دستگیری از دستگاه‌های اجرایی داشتیم. انتظار ما حمایت مدیران و نگاهی نو به سینماها است. همچنان که سینماها در این یک سال با وجود کمبودها تلاش کردند نونوار شده در خدمت شهروندان حاضر شوند.