مزایا

برخی از کارشناسان حوزه اقتصاد مزیای طرح جدید سهمیه بندی بنزین را در 5 مورد به شرح زیر بیان کردند:

1-کسب درآمد از فروش سهمیه بنزین برای خانوارهایی که مالک خودرو نیستند و یا مصرف بنزین آن‌ها کم است.
2-قاچاق و یارانه پنهان بنزین پرمصرف‌ها کاهش پیدا می‌کند؛ زیرا برای بنزین نرخ آزاد تعیین خواهد شد که بدون شک این نرخ با قیمت بنزین کشورهای همسایه تا حدودی نزدیک می‌شود و قاچاقچیان بنزین برای انتقال آن سود کمتری دریافت می‌کنند.
3-مردم از یارانه نقدی به صورت مستقیم و هدفمند برخوردار می‌شوند و به نوعی دسترسی دولت به منابع یارانه نقدی قطع خواهد شد. مهم‌تر این‌که یارانه قشرهای پر درآمد به قشرهای کم درآمد می‌رسد.
4-دولت با اجرا کردن طرح جدید سهمیه بندی بنزین به راحتی خانوار‌های نیازمند را تشخیص می‌دهد؛ زیرا یارانه بنزین قشرهای پردرآمد و پرمصرف به صورت اتوماتیک به خانوارهای بدون خودرو یا کم مصرف انتقال پیدا می‌کند. خانوارهایی که مالک خودرو نیستند می‌تواند بیشترین سود را از این طرح کسب کنند، برای مثال یک خانوار 4 نفره به صورت ماهانه 120 لیتر بنزین دریافت می‌کند که با فروش بنزین با نرخ آزاد 2 هزار تومان می‌تواند ماهانه حدود 240 هزار تومان درآمد کسب کند.
5-با طرح جدید سهمیه بندی بنزین می‌توان به میزان قابل توجهی مصرف سوخت را کاهش داد؛ چرا که بر اساس این طرح، روزانه حدود 80 میلیون لیتر به جمعیت ایران اختصاص پیدا می‌کند. از سویی علیرضا صادق‌آبادی، معاون وزیر نفت در هفته گذشته اعلام کرده بود که روزانه حدود 105 میلیون لیتر بنزین در نظر گرفته می‌شود. بنابراین با یک محاسبه ساده متوجه می‌‌شویم که دولت می‌تواند روزانه 25 میلیون لیتر را برای خود نگه دارد و در بازار آزاد به فروش برساند یا می‌تواند این رقم مازاد تولید را به کشورهای دیگر صادر کند.
6-اگر نرخ آزاد بنزین را 2 هزار تومان در نظر بگیریم، دولت می‌تواند روزانه 50 میلیارد تومان و سالانه 18 هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند. از این درآمد می‌توان برای بهبود زیرساخت‌ها، تقویت حمل‌ونقل عمومی، حمایت از سوخت‌های جایگزین و به‌سازی راه‌های روستایی استفاده کرد.

معایب

1.‌ بر اساس طرح جدید سهمیه بندی بنزین، روزانه یک لیتر به هر فرد ایرانی تعلق می‌گیرد؛ یعنی روزانه 80 میلیون لیتر بنزین یارانه‌ای بین مردم توزیع می‌شود که نسبت به مصرف بنزین فعلی جامعه تفاوت چندانی ندارد. از این رو مصرف بنزین در جامعه کنترل نخواهد شد. همچنین با اجرا شدن این طرح برای مثال به هر خانوار 4 نفره حدود 120 لیتر بنزین تعلق می‌گیرد که در حالت عادی برخی از خانوارها اصلا مالک خودرو نیستند یا مصرف آن‌ها نیز از این مقدار کمتر است، در نتیجه تعداد متقاضیان بنزین نسبت به فروشندگان کمتر خواهد بود و به همین دلیل نرخ آزاد بنزین در شرایط نامناسبی قیمت‌گذاری می‌شود و در نتیجه نمی‌توان از قاچاق سوخت جلوگیری کرد.

2.‌ در حال حاضر به صورت روزانه مردم ایران حدود 91 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. در همین رابطه در 24 فروردین سال جاری عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی عنوان کرده بود حدود 19 میلیون خودرو و حدود 12 میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارند. از سویی مصرف بنزین هر خودرو به صورت روزانه حدود 4 لیتر است که این مقدار در ماه به 120 لیتر می‌رسد. بنابراین سهمیه بندی بنزین که به هر نفر روزانه یک لیتر اختصاص پیدا می‌کند، برای خانوارهایی که کم‌مصرف هستند مناسب است و برای آن دسته از خانوارهایی که چند خودرو دارند یا مصرف بنزین آن‌ها بیشتر است مناسب نخواهد بود و آن‌ها در شرایط فعلی اقتصادی ناچارند از بازار آزاد بنزین تهیه کنند.

یارانه سوخت ایران در جهان جزو بیشترین‌ها است

در سال 2017 از سوی آژانس بین‌المللی انرژی آماری منتشر شد که طبق آن کشورمان حدود 45 میلیارد دلار به مصرف انرژی یارانه اختصاص می‌دهد. چنین رقمی در قیاس با سایر کشورها بسیار زیاد است و سایر کشورها چنین رویه‌ای را دنبال نمی‌کنند. به بیانی دیگر 45 میلیارد دلار یارانه سوخت، حدود 10 درصد از کل تولید ناخالص ملی کشور و حدود 15 درصد از کل یارانه انرژی محسوب می‌شود که سایر کشورها به مصرف انرژی اختصاص می‌دهند.

طبق نظر کارشناسان اقتصادی بین‌المللی و داخلی، صرف چنین سرمایه عظیمی موجب می‌شود دولت برای تامین هزینه‌های اجتماعی و مصارف عمومی جامعه دچار ناتوانی مالی شود و با چنین سرمایه‌ای می‌توان برای بهبود وضعیت بهداشت، مدارس، جاده‌ها و حمل‌و‌نقل عمومی کشور اقدام‌های خوبی را انجام داد. همچنین آمار بالای قاچاق بنزین در ایران نیز به دلیل نرخ پایین آن، یکی دیگر از هدررفت‌های سرمایه ملی محسوب می‌شود.