یاسوج – فصل کوچ عشایر کهگیلویه و بویراحمد فرارسیده اما این فصل که روزگاری زیباترین بخش زندگی عشایر بود اکنون درکم آبی و کمبودعلوفه به فصلی پر التهاب برای آنان و چالشی برای مسئولان بدل شده است.

از ییلاقهای «بویراحمد» و «دنا» تا «سمیرم» و «پادنا» خبرهای خوشی به گوش نمی رسد. کوهها خالی از برف اند و باران به قدر نیاز نباریده تا چشمه ها بجوشند، رودهای فصلی جاری شوند و علف به قدر نیاز بروید.

از طرفی وضعیت همچنان در مناطق قشلاقی بحرانی است و عشایر سال سختی را در این مناطق گذراندند. کاهش بارش ها موجب کمبود آب و علوفه در این مناطق شده و جان عشایر را به لب رساند تا جایی که برخی خیلی زود تصمیم به کوچ گرفتند.

اگرچه در ابتدای سال بارش مطلوب باران در این مناطق به داد عشایر مانده در قشلاقها رسید و مرهمی بر زخم های آنان گذاشت اما همچنان کمبود علوفه یکی از مهمترین مشکلات عشایر در قشلاق است.

اساس اقتصاد زندگي كوچ نشيني بر پايه دامداري است و دام بنیان معیشت زندگی عشایری را تشکیل می دهد و براین اساس آب و علف مهمترین نیاز عشایر و بهانه ای برای کوچ است.

هرجا علوفه و مراتع سرسبز باشد، عشایر به آنجا کوچ می کند. قرن هاست که در جغرافیای زاگرس مرکزی و جنوبی، عشایر بویراحمدی و قشقایی، بهار و تابستانهای گرم را در دامنه های سرسبز دنا و پاییز و زمستانهای سرد را در دشتها و مراتع کهگیلویه و تپه ماهورهای گچساران و در کنار رودخانه هایی همچون زهره، مارون و خیرآباد می گذرانند.

۲۰ فروردین؛ زمان آغاز کوچ در کهگیلویه و بویراحمد

امسال اگرچه به خاطر شرایط بحرانی در مناطق قشلاقی برخی از ایلیاتی ها کوچ در این مناطق را خیلی زودتر از سالهای گذشته آغاز کردند اما زمانی که از سوی مسئولین در کهگیلویه و بویراحمد برای کوچ تعیین شده، ۲۰ فروردین است.

زمانی که اگرچه با مخالفت مسئولین منابع طبیعی استان مواجه شد اما در نهایت با توجه به شرایط بحرانی عشایر به تصویب رسید تا چند روز دیگر کوچ با موسیقی زنگوله ها و آوای هی هی چوپانها آغاز شود و ایل در مسیر پر پیچ و خم ایل‌راهها رو به کوهپایه های سرسبز دنا حرکت کند.

کهگیلویه و بویراحمد نه تنها خود استانی عشایری نشین است بلکه بر سر مسیر کوچ عشایر استانهایی همچون فارس، اصفهان، خوزستان، بوشهر و چهارمحال و بختیاری هم قرار دارد و تا چند روز دیگر کوچ در ایل راهها و جاده های این استان جریان می یابد.

خشکسالی علت کوچ زودرس

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویر‌احمد به خبرنگار مهر می گوید: خشکسالی در سال جاری عشایر را مجبور به کوچ زودرس کرده است.

مجید علی پور می افزاید: کوچ اساس مقابله با ناملایمات طبیعی در جامعه عشایری است و اگر کوچ نبود عشایر در مقابل طبیعت تسلیم می شدند.

وی به مشکلات پیش روی عشایر استان اشاره می کند و می گوید: امسال عشایر در مناطق قشلاقی به دلیل کاهش بارشها و خشکسالی وضعیتی بحرانی دارند.

علی پور عنوان می کند: کم آبی، گرمای شدید در قشلاق، کمبود علوفه، حشرات موذی و... مشکلاتی است که عشایر با آن دست به گریبان هستند.

مدیرکل امور عشایر همچنین با بیان اینکه دامنه مشکلات عشایر به مناطق ییلاقی هم کشیده شده است، می گوید: در این مناطق هم به دلیل کاهش بارش ها ممکن است منابع آبی تنها تاپایان خردادماه جوابگو باشند و پس از آن چشمه ها خشک شوند.

وی تصریح می کند: این در حالی است که در ییلاق منابع ذخیره آب در مناطق عشایری بسیار کم است و به طور قطع تابستان نگران کننده ای پیش رو خواهیم داشت.

اعتبارات بحران عشایر ناچیز است

مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه تبعات خشکسالی در استان تا سال آینده نیز ادامه دارد، می گوید: در سال آینده علوفه دستی در استان بسیار کاهش می یابد و این یک تهدید برای عشایر است.

وی برافزایش اعتبارات عشایر استان تاکید می کند و می گوید: با این اعتبارات ناچیز نمی توان مشکلات عشایر را مرتفع کرد. اعتبارات بحران عشایر تنها ۷۰ میلیون تومان است که جوابگوی حجم مشکلات نیست.

علی پور بیان می کند: هم اکنون جامعه عشایری استان با ۱۱ هزار و ۱۲۰ خانوار و جمعیتی بالغ بر ۷۰ هزار و ۶۷۲ نفر حدود ۱۲ درصد جمعیت کهگیلویه و بویراحمد را تشکیل می‌دهد.

وی عنوان می کند: عشایر استان دارای ظرفیت عرضه سالانه ۹۴ هزار رأس گوسفند و بره، ۳۳۰ هزار رأس بز و بزغاله و دو هزار و ۶۰۰ رأس دام سنگین مازاد است.

علی پور می گوید: عشایر کهگیلویه و بویراحمد با تولید سالانه هفت‌ هزار و ۶۰۰ تن گوشت قرمز، ۲۶‌ هزار‌ تن شیر، ۲۸۶ تن پشم، ‌ مو و کرک و ۴۰۰ هزار تخته پوست، نقش مهمی در اقتصاد استان دارند.

علی پور همچنین به تولید صنایع دستی توسط عشایر در استان اشاره می کند و می گوید: سالانه ۱۰هزار و ۴۷۶ مترمربع دست بافته توسط عشایر تولید می شود.

وی تصریح می کند: به دلیل خشکسالی های اخیر و پایین بودن شاخص های زندگی عشایری سالانه از جمعیت عشایر استان کاسته می شود.

کوچ زودرس عشایر موجب فقرشدید مراتع ییلاقی می شود

کوچ زودرس عشایر اما مخالفینی نیز دارد که نگران منابع طبیعی و مراتع در مناطق ییلاقی هستند. مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد یکی از آنهاست که در این خصوص به خبرنگار مهر می گوید: کوچ زودرس عشایر استان موجب فقر شدید مراتع ییلاقی می شود.

عزت الله بهشتی می افزاید: عشایر هم اکنون اقدام به کوچ زودرس کرده اند که این خسارت زیادی به مراتع مناطق ییلاقی و میان بند وارد می کند.

وی بیان می کند: کوچ  زودرس عشایر اگر یک روز زودتر به سوی مراتع انجام شود، شاهد کاهش شدید علوفه در مراتع خواهیم بود.

وی می گوید: علوفه در مناطق ییلاقی تازه سبز شده و اگرکوچ زودهنگام به این مناطق انجام شود، مراتع به شدت آسیب خواهند دید.

بهشتی با بیان اینکه به دلیل کاهش بارش ها در استان طی سال جاری ذخیره برف برای چشمه ها وجود ندارد، تصریح می کند: اگر زمین توسط دامها کوبیده شود، فرصت جذب آب در بارندگی بهار پیدا نمی کنند و آب مورد نیاز برای سفره های زیرزمینی تامین نمی شود.

کمبود علوفه در اواخر بهار و تابستان

وی میزان دام عشایر استان را بیش از  دو میلیون رأس عنوان می کند و می گوید: اگر کوچ زودهنگام را کنترل نکنم و دامها به مراتع در حال رویش وارد شوند، این مراتع در سالهای آینده هم با فقر شدید مواجه می شوند.

بهشتی تأکید می کند: اگر عشایر ورودی زودهنگام به مراتع داشته باشند، علوفه نمی تواند به رویش خود ادامه دهد و در اواخر بهار و تابستان هم مشکل کمبود علوفه در این مناطق بروز می کند.

به گزارش خبرنگار مهر، عشایر بهترین الگو برای تولید ملی هستند. کسانی که نه تنها خوراک و پوشاک و سایر مایحتاج خود را بلکه نیازمندیهای جامعه روستایی و شهری را نیز بدون هیچ چشمداشتی تهیه می کنند. اما این جامعه تولیدکننده، هیچگاه آنگونه که شایسته آن هستند مورد حمایت های مسئولان قرار نگرفته اند.  به همین دلیل شاخص های زندگی در این جامعه کمتر از دیگر جوامع است و شاهد کاهش سالانه جمعیت عشایری هستیم.

گزارش: شریف اسلامی