مجله مهر: «محمود واعظی» نهمین وزیر کابینه دولت یازدهم است که از مجلس شورای اسلامی کارت زرد دریافت کرد. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات سه‌شنبه ۲۲ فروردین در صحن علنی مجلس حاضر شد و به سوالات نمایندگان پاسخ داد. البته پاسخ‌های این وزیر برای نمایندگان قانع‌کننده نبود و باعث شد که مجلس با ۷۰ رای موافق، ۱۱ رای مخالف و ۹۹ رای ممتنع، اولین کارت زرد خود را به واعظی نشان دهد. اما سوال و دغدغه این نمایندگان مجلس چه بود و چرا پاسخ‌های واعظی نتوانست آن‌ها را قانع کند؟

در مجلس چه گذشت؟

پس از پایان این نشست هفته پیش مجلس، بسیاری از رسانه‌ها علت سوال و کارت زرد مجلس را اعتراض نمایندگان به توسعه پهنای باند اعلام کردند؛ اما سوال این نمایندگان نشان‌دهنده دغدغه دیگری است. ماجرا از آنجایی آغاز می‌شود که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، طبق تکالیف برنامه‌ای خود اقدام به توسعه پهنای باند اینترنت در کشور کرد. این اقدام که با اعتراض برخی از نمایندگان مجلس روبه‌رو شد، باعث طرح این سوال از وزیر شد: «دلایل توسعه شبکه و پهنای باند اینترنت توسط وزارت ارتباطات بدون پیوست فرهنگی و قبل از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و بی‌توجهی به ظرفیت داخلی چیست؟ علت عدم ابلاغ ضوابط بهره‌برداری از اینترنت تلفن همراه چیست؟»  واعظی هم در پاسخ به این پرسش‌ها در مجلس گفته بود: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بنای تصدی‌گری ندارد، همه خدمات از طریق اپراتورها، شرکت‌ها و بخش خصوصی انجام می‌شود و بخش خصوصی است که ملزم به داشتن و اجرای پیوست فرهنگی است و ما در هنگام صدور پروانه برای بخش خصوصی از آنها امضا می‌گیریم که باید پیوست فرهنگی اجرا کنند. همه کسانی که به دنبال اینترنت هستند برای کار ناصواب نیست و بیشترین فشار را در خصوص افزایش سرعت اینترنت و پهنای باند از طرف اساتید حوزه علمیه، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و نمایندگان محترم مجلس است و ما کار شبکه ملی اطلاعات را مرحله به مرحله انجام می‌دهیم و می‌خواهیم انشاالله تا پایان امسال در ۴ تا ۵ شهر به صورت پایلوت آن را اجرا کنیم.»
البته این توضیحات هم نمایندگان را مجاب نکرد تا واعظی اولین کارت زرد خود را از مجلس دریافت کند.

چرا پیوست فرهنگی؟

تقریبا بزرگترین دغدغه نمایندگان مجلس، تصویب نکردن پیوست فرهنگی پیش از توسعه پهنای باند اینترنتی است؛ اما پیوست فرهنگی چیست؟
در طرح‌های گوناگونی كه در كشور تنظیم می‌شود مثل طرح‌های اقتصادی، طرح‌های پولی و مالی ، طرح‌های عمرانی حتماً باید یك پیوست فرهنگی  وجود  داشته باشد كه آن پیوست فرهنگی مصوبه شورا‌‌ست. ( شورای عالی انقلاب فرهنگی ) و همه ملزم هستند كه به آن پیوست فرهنگی توجه كنند و آن را لازم‌الاجرا بشمارند. طبق نظر رهبر انقلاب در دیداری که در هفدهم آذرماه سال ۱۳۸۶ با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتند، هر دانش، فناوری و محصولی که در یک جامعه تولید می شود، محتوا و بار فرهنگی آن جامعه را نیز با خود داشته و منتقل می‌کند و لاجرم در کنار آن‌ها نیاز به یک پیوست فرهنگی است که این فناوری و محتوای تولیدی جدید آن را با اوضاع و شرایط داخلی کشور منطبق کند.

مجلسی ها چه می گویند؟

«نصراله پژمان‌فر» نماینده مردم مشهد درباره این پیوست‌های فرهنگی به خبرنگار ما می‌گوید: «وزیر ارتباطات مکلف بود که پیوست فرهنگی را پیش از افزایش پهنای باند تهیه کند و در اختیار اپراتورهای تلفن همراه قرار دهد و در برگه‌ای از آن‌ها امضا بگیرد که این‌ها ملزم به رعایت پیوست فرهنگی باشند. ماده دوم قانون برنامه پنجم، پیوست فرهنگی را تکلیف کرده است. این امر در خوشبینانه‌ترین حالت نشان‌دهنده ناآگاهی وزیر محترم از تکالیف خویش است.» 

افزایش پهنای باند داخلی پیوست فرهنگی نمی‌خواهد

یک کارشناس رسانه درباره این پیوست‌ها می‌گوید:« دولت مکلف بوده که تا پایان برنامه که پایان سال ۹۴ است، اینترنت داخل را به یک استانداردی برساند و این به نوعی جزو تکالیف برنامه‌ای دولت به حساب می‌آید؛ پس بحث توسعه باند و پروانه‌های موبایل دو بحث مجزا هستند. دولت در رابطه با اپراتورهای تلفن همراه باید پروانه‌های نسل سوم و چهارم اینترنت را قبلا تهیه و تصویب می‌کرد و در اختیار این اپراتورها قرار می‌داد؛ سپس این اپراتورها خدمات جدید را به کاربران خود ارائه می دادند؛ اما افزایش پهنای باند داخلی الزامی به ارائه پیوست فرهنگی ندارد. البته این پیوست هم قبلا تهیه شده است؛ هم توسط دولت و هم توسط شورای عالی فضای مجازی»

افزایش پهنای باند اینترنت را گران می‌کند؟

یکی دیگر از دغدغه‌های نمایندگان مجلس، گران‌تر شدن اینترنت توسط دولت است. پژمانفر در مجلس از تاخیر در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات انتقاد کرد و با طرح این سوال که چرا باید هزینه استفاده کاربران از اینترنت بسیار زیاد باشد، گفت: «شما با گرفتن ۸ تا ۱۰ برابر پول از مردم نسبت به هزینه واقعی استفاده از اینترنت در واقع دست در جیب مردم کرده اید.» وی در گفت‌وگو با مهر به توضیح بیشتر این قضیه می‌پردازد: «با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات هزینه‌های اینترنت بسیار کاهش پیدا می‌کند؛ برای مثال دلیل اینکه کره جنوبی سریع‌ترین و کم‌هزینه‌ترین اینترنت جهان را ارائه می‌کند، داشتن شبکه ملی اطلاعات است. ما اینترنت امن، باسرعت، باکیفیت و ارزان می‌خواهیم و آن چیزی که این دولت ارائه می‌کند، اینترنی بی‌کیفیت، پرهزینه و ناامن است.» 
شبکه‌‌ ملی اطلاعات متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده‌ توسعه یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است. این شبكه ظرفیت لازم برای نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی درکشور به منظور توسعه‌ی خدمات الکترونیکی و دسترسی به اینترنت از طریق بستر ارتباطی باند پهن‌ سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی را  فراهم می‌كند.

شبکه ملی اطلاعات مشکل اینترنت را حل می‌کند؟

در حالی که این نماینده، شبکه ملی اطلاعات را راه‌حل سازنده مشکلات اینترنتی در ایران می‌داند، کارشناسان این حوزه این نظر را ندارند: «شبکه ملی اطلاعات تنها برای سایت‌های داخلی کاربرد دارد. یعنی مثلا کاربر اینترنت برای دسترسی به سایت‌های داخلی نیازی به وصل شدن به اینترنت ندارد و او درواقع به این شبکه ملی وصل شده است؛ در نتیجه تاثیری در مورد سایت‌های خارجی ندارد. مثل این است که شما به دنبال کالایی هستید که نمونه ایرانی آن یافت می‌شود؛ پس شما مجبور به پرداخت هزینه‌های گمرکی نیستید. درواقع باید تفکیکی قائل شد بین آنچه در داخل تولید می‌شود و آنچه در اینترنت است و می‌توان مثل همان کالا برای اینترنت هم تعرفه و هزینه‌های گمرکی قائل شد. منتها ما هنوز نتوانستیم این تفکیک را انجام دهیم. دولت هم باید این سایت‌ها را شناسایی و تعرفه‌گذاری کند. ضمن اینکه این شبکه این امکان را به ما می‌دهد که اگر روزی تحریم شدیم و مثل کشور کره شمالی از اینترنت بین المللی محروم شدیم، بتوانیم کارهای خود را از طریق این شبکه ملی پیگیری کنیم. البته این امر در کشورهایی که سرعت اینترنت به خودی خود بالا است، تاثیر چندانی ندارد. برای مثال در کشوری مثل کره جنوبی، اینقدر سرعت اینترنت بالاست که ما نمی‌توانیم تفکیکی بین شبکه ملی و غیر ملی داشته باشیم. منتها این امر در آنجا تعاریف دیگری دارد. این شبکه ملی مثل توزیع شبکه خانگی است. مثل اینکه اطلاعات تا نزدیک‌ترین محل توزیع آورده و از آنجا استفاده شود؛ اما باز شما در همان شبکه هستید؛ اما داده‌ها تا نزدیک‌ترین محل استفاده کاربر آورده می‌شوند.»

شبکه ملی بدون توسعه باند امکان‌پذیر است؟

در پاسخ به اینکه چرا شبکه ملی اطلاعات تاکنون راه‌اندازی نشده است هم وزیر توضیحاتی را در مجلس ارائه داد و  خطاب به دو نماینده سوال کننده، اظهار داشت:«در طول یازده سال گذشته و در دوره های قبل آیا نباید از مسئولان وقت در خصوص توسعه شبکه و پهنای باند و راه اندازی شبکه ملی اطلاعات سوال می پرسیدید؟ آیا می توان شبکه ملی اطلاعات را بی آنکه پهنای باند را افزایش دهیم اجرا کرد؟»
پژمانفر ضمن اینکه توضیح می‌دهد، افزایش پهنای باند ربطی به شبکه ملی اطلاعات ندارد، آن را مغالطه می‌داند: «این ادعاها فقط برای مشوش کردن افکار عمومی است؛ به ویژه وقتی می‌گویند که مخالفان ما با پهنای باند مخالف هستند. امروز هیچ انسان عاقل و آزاده‌ای با افزایش پهنای باند و سرعت اینترنت مخالفتی ندارد. ما هم مخالف افزایش پهنای باند و آسایش بیشتر مردم نیستیم. صحبت ما این است که این افزایش پهنای باند، در کنارش به الزاماتی نیاز دارد و آن احداث شبکه ملی اطلاعات است و سوال ما از این دولت این است که چرا شبکه ملی اطلاعات را راه‌اندازی نمی‌کنید؟»
در حالی که به نظر می‌رسد، طرح راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات سال‌هاست مطرح شده است، پژمانفر معتقد است که عمر طرح این پروژه به ده سال نمی‌رسد: «اولا عمر این شبکه ملی ده سال نیست و ثانیا ما در طول سال‌های مختلف از وزرای دولت‌های پیشین هم این سوال را مطرح کرده‌ایم. مشکل این آقایان این است که این کار را بسیار سخت، نشدنی و با هزینه بالا جلوه می‌دهند که توجیهی برای انجام ندادنش داشته باشند. رسانه‌های خارجی هم می‌گویند شبکه ملی اطلاعات یعنی محدودیت و راه پیدا نکردن به اینترنت جهانی. در واقع فضای ذهنی مردم را نسبت به این مسائل مغشوش می‌کنند.»
بر خلاف گفته این نماینده مجلس که افزایش دادن پهنای باند به خاطر شبکه ملی اطلاعات را مغالطه می‌دانستند، کارشناس رسانه آن را الزامی می‌داند: «شما پهنای باند داخلی را افزایش می‌دهید؛ اما چه محتوایی را می‌خواهید ارائه کنید؟ مثل این است که من لوله‌کشی خانه‌ام را از لوله ۲ به لوله ۴ تغییر بدهم؛ اما باز در بیرون خانه آن را به لوله ۲ وصل کنم. پس این هیچ ارزشی ندارد. پس این دو کار با ید به موازات هم صورت بگیرد. یعنی هم ترافیک داخل و هم ترافیک ایترنت باید توامان افزایش پیدا کند. وقتی ترافیک ما در داخل افزایش پیدا کند و دروازه‌های مرزی یا گیت‌وی‌های اینترنتمان کم ظرفیت باشد، مشکل ایجاد می‌شود.»